Varikosel hastalığı, testis torbası olarak da adlandırılan skrotumdaki “panpiniform pleksus” adı verilen toplardamarların genişleyip varisleşmesi durumudur. Görülme sıklığı 15-25 yaş arasındaki erkeklerde daha fazla olan varikosel hastalığı, erkek kısırlığının teşhis ve tedavi edilebilen nedenleri arasında birinci sırada yer alır. Varikosel tedavisinde altın standart olan mikrocerrahi varikosel ameliyatı mikrocerrahi deneyimine sahip olan üroloji ve androloji uzmanları tarafından gerçekleştirilmesi gereken hassas bir cerrahi olma özelliği taşır.
Mikrocerrahi varikosel ameliyatı sayesinde hem varisleşen hem de varisleşme ihtimali bulunan toplardamarlar mikro klipsler yardımıyla kapatılır. Böylece testislerde kirli kan birikimi önlenir ve testis ısısı yeniden ideal seviyeye düşürülür.
Varikosel tedavisi sürecindeki tüm önemli dinamikleri sizlerle paylaşacağım. Öncesinde primer kısırlık tanısı konulan erkeklerde görülme sıklığı %40, sekonder infertilite tanısı konan yani sonradan çocuk sahibi olamayan erkeklerde ise %75 seviyesinde olan varikosel hastalığı hakkında detay vermek istiyorum.
Her zamanki gibi öncelikle “Varikosel nedir?”, “Varikosel belirtileri nelerdir?” ve “Varikoselin zararları nelerdir?” gibi, yanıtları çocuk sahibi olmak isteyen çiftler için kritik derecede önemli olan soruları detaylandıracağım.
Az önce de tanımladığım gibi, en basit şekliyle varikosel, skrotumdaki toplardamarların varisleşmesidir. Testislerdeki varisler bacaklarda oluşan varislere çok benzer. Ortak özellikleri damar hastalığı olmalarıdır.
Varikosel nedenleri tam olarak bilinmez. Vücuttaki kan damarlarının birbirleri ile yaptıkları bağlanma açısının, genetik yatkınlığın, sigara kullanımının ve henüz tanımlanamayan birçok problemin bir araya gelerek varikosel hastalığını oluşturabileceği düşünülmektedir.
Erkek kısırlığına neden olabilen bu hastalık düşünüldüğünden çok daha yaygındır. Erişkin erkeklerin yaklaşık %15 ila %20’sinde ve buraya dikkat edin lütfen, infertilite tanısı konulan erkeklerin ise yaklaşık %40’ında varikosel bulunmaktadır.
Testis torbasındaki toplardamarlar genişlediğinde her zaman çok ciddi sorunlarla karşılaşılmaz. Ancak özellikle ergenlik döneminde başlayan varikosel, ilerleyici bir hastalık olması nedeniyle erkek kısırlığı ile sonuçlanabilir.
Peki varikosel hastalığı tam olarak nasıl sonuçlara yol açıyor ve nasıl erkek kaynaklı infertilite nedenlerinden birine dönüşüyor? Diğer bir deyişle varikoselin zararları nelerdir?
Testisteki toplardamarlar varisleştiğinde kirli kanın tersine akımı yani reflü sonucu testisler ısınıyor, kirli kan içerisindeki zararlı ajanlar testislerde birikiyor ve tüm bu fizyolojik sorunlar neticesinde testis fonksiyonlarının zarar görmesi ile birlikte sperm kalitesinde ve sperm sayısında azalma başlıyor.
Yapılan klinik çalışmalar varikosel nedeniyle spermlerin hem sayısının hem de kalitesinin azaldığını, erkeklik hormonu üretiminin de sekteye uğradığını gösteriyor. Bu nedenle “varikosel sertleşmeyi engeller mi?” sorusu gündeme gelebiliyor. Erkeklik hormonu seviyesindeki düşüş hem cinsel isteği azaltabiliyor hem de sertleşme problemi oluşumunu tetikleyebiliyor.
Sperm kalitesindeki bu düşüş çoğunlukla fark edilebilen bir semptom olmuyor hatta varikosel belirtileri bazı hastalarda ortaya dahi çıkmıyor. Yine de özellikle ilerlemiş vakalarda kısırlığın yanı sıra hayat kalitesini düşüren semptomlarla da karşılaşılabiliyor.
En sık görülen varikosel belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Az önce belirttiğim belirtileri yaşayan ya da erkek kaynaklı infertilite şüphesi taşıyan erkekler üroloji ve androloji uzmanlarına başvurmalıdır.
Varikosel tanısı için öncelikle hastalık öyküsünün dinlenmesi ve testislerin muayene edilmesi gerekir. Spermiyogram sperm parametreleri hakkında önemli veriler sunar.
Varikosel teşhisinde kesin sonuçlar ise skrotal renkli doppler ultrasonografi çekilmesi ile elde edilir. Skrotal doppler ultrasonografi sırasında damarların çapları, testislere kirli kanın dönüp dönmediği ve testiste herhangi bir küçülme olup olmadığı belirlenebilir. Ek olarak testislerde veya çevre dokularda problem olup olmadığı saptanırken testis iç yapısı değerlendirilebilir. Varikosel teşhisi konulması ile erkeklik hormonu tetkiki de istenebilir.
Varikosel teşhisi konulan her hastanın tedavi olması gerekmez. Mikrocerrahi varikosel ameliyatı kararı verilmesi sırasında hastanın yaşı, ağrı sorunu yaşayıp yaşamadığı, erkeklik hormonu düşüklüğü nedeniyle erken boşalma, sertleşme problemi gibi cinsel işlev bozukluklarının ve ek şikayetlerinin olup olmadığı, çocuk sahibi olmayı isteyip istemediği gibi değişkenlerin yanı sıra çiftlere özgü şartlar da değerlendirmeye alınır.
Varikosel hastalığının tedavisinde en sık uygulanan, sunduğu avantajlarla tedavide altın standart olarak kabul edilen yöntem mikrocerrahi varikosel ameliyatı ya da mikrocerrahi varikoselektomi şeklinde adlandırılan operasyondur. Cerrahi bir mikroskop eşliğinde gerçekleştirilen operasyon sırasında ameliyat bölgesi çıplak gözle kıyasla çok daha detaylı bir şekilde görüntülenebilir.
Spinal anestezi altında, kasık bölgesinden yaklaşık 3-4 cm’lik bir kesiden toplardamarlara ulaşarak gerçekleştirilen mikrocerrahi varikoselektomi sırasında, en ince toplardamarlar dahi görüntülenebildiği için hem varisleşen hem de varisleşme ihtimali olan damarlar kapatılabiliyor. Testislere temiz kan akışı sağlayan mikroarterler de mikrocerrahi teknik sayesinde korunabiliyor.
Ameliyat yaklaşık 1 saat sürüyor. Hastalarımız genellikle ameliyattan 1 gün sonra yürüyerek taburcu olabiliyor.
Mikrocerrahi varikosel ameliyatı ile normal varikosel cerrahisi kıyaslandığında, mikrocerrahi tekniğin belirgin avantajları olduğunu belirtmek mümkün. Üstelik bu konuda yapılan birçok bilimsel çalışma da bulunuyor.
Bilimsel perspektiften mikrocerrahi ile varikosel ameliyatı avantajlarını şu şekilde sıralayabilirim:
2015 yılında gerçekleştirilen bir araştırmada mikrocerrahi yöntemle varikosel ameliyatı olan hastalarda açık varikoselektomi geçirenlere oranla komplikasyon oranlarının çok düşük olduğu, ameliyat sonrasında klinik tedavi süresinin daha kısa olduğu ve sperm kalitelerinde önemli ölçüde iyileşme gözlendiğini gösterilmiştir.
2020 yılında gerçekleştirilen bir diğer araştırmada ise mikrocerrahi varikosel ameliyatı sonrası hastaların total erkeklik hormonu düzeyinde belirgin bir artış, bu artış sonucunda cinsel işlev bozukluklarında belirgin bir iyileşme ve cinsel isteklerinde yükselme olduğu gösterilmiştir.
Tüm bunlara ek olarak şu bilgiyi de sizlerle paylaşmak isterim. Mikrocerrahi ile gerçekleştirilen operasyonlar sırasında en ince toplardamarlar dahi görüntülenebildiği için ileride varisleşme ihtimali olanların tespit edilmesi mümkün oluyor. Operasyon sırasında bu damarları da kapattığımız için hastalığın nüksetme ihtimali %0,1’in altına iniyor. Geleneksel yöntemde ise bu oran ne yazık ki %40 seviyelerinde.
Varikosel ameliyatı elbette sperm parametrelerinde belirgin bir iyileşme sağlayacaktır. Ameliyat sonrası süreçte hastaların sperm kalitesini artırmak üzere önerilen mineral ve vitamin takviyelerini hemen kullanmaya başlamaları gerekir.
Operasyonun başarısı, hastaların ameliyat sonrası dönemde sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimseyip benimsemedikleri ile de yakından ilişkilidir. Sperm parametrelerinde iyileşme sağlayan vitamin ve mineral takviyeleri kullanılırken sağlıklı beslenme, sigara ve alkol kullanımını bırakma, hareketli bir yaşam tarzı benimsenmesi ve fazla kilo sorunu varsa kilonun verilmesi önerilir.
Tıp geliştikçe birçok sağlık sorununa çözüm üretebiliyoruz. Varikosel, en sık görülen organik kaynaklı infertilite nedenleri arasında yer alıyor. Mikroskop eşliğinde titizlikle gerçekleştirilen cerrahi sonrası hastaların sperm değerleri yakından takip ediliyor. Operasyon sonrası 3. , 6. , 9. ve 12. aylarda gerçekleştirilen sperm tahlili sonuçlarında sperm parametrelerinde belirgin bir artış yaşanıyor. Yine de varikosel ameliyatı doğal yollarla çocuk sahibi olmayı %100 garanti edemez. Varikosel ameliyatının amacı erkeğin testislerine en yüksek sayı ve kalitedeki spermi ürettirmektir. Gebelik oluşumunu salt sperm parametrelerine indirgemek doğru bir yaklaşım değildir. Bu nedenle ameliyat kararı alınırken hem hastanın hem de eşinin yaşı, genel sağlık durumu ve çiftlerin beklentileri dikkate alınmalıdır.
Çınarlı Mahallesi, Ankara Caddesi, Mistral Ofis Kulesi, No:15, Kat:37, Konak/İZMİR
