Günümüzde “infertilite”, daha yaygın bilinen ismiyle kısırlık, belki de hiç olmadığı kadar yaygın bir şekilde gözleniyor. Sağlıksız yaşam alışkanlıkları, evlilik yaşının artması, sigara ve alkol kullanımı gibi faktörler çiftlerin çocuk sahibi olmasını zorlaştırıyor. İnfertilite söz konusu olduğunda erkek kaynaklı faktörler de artık daha çok gündemde. Çünkü kısırlığın erkek kaynaklı olabileceği gerçeği hakkındaki farkındalık ve bunun sonucunda erkeklerin uzmanlara başvurma oranı eskiye kıyasla belirgin ölçüde artmış durumda. Erkek kaynaklı infertilite tedavisi kapsamında uygulanan birçok farklı yöntem bulunuyor ve çocuk sahibi olmak isteyen çiftler özelinde bu yöntemlerin doğru belirlenmesi gerekiyor.
Erkek kaynaklı infertilite tedavisi özelindeki detaylara geçmeden önce “infertilite” kavramının derinliklerine inmemizde fayda olacak. İnfertilite nedir? Nasıl Teşhis Edilir? Nedenleri nelerdir? İşte yanıtlar…
İnfertilite, 1 yıl boyunca korunmasız olarak düzenli olarak cinsel ilişkiye girilmesine rağmen gebelik oluşmaması durumudur. İnfertilite değerlendirmesinde belirtilen 1 yıllık süre, çiftlerin 35 yaş ve üzerinde olması halinde 6 aylık süreye indirgenir.
Üreme çağındaki çiftlerde infertilite görülme sıklığı yaklaşık %15 oranındadır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte görülme sıklığı artan infertilite kadın, erkek ya da hem kadın hem de erkek kaynaklı olabilir. Bu nedenle “İnfertilite tanısı nasıl koyulur?” sorusunun yanıtları ayrı ayrı ele alınmalıdır.
İnfertilitenin çok yönlü doğası, kısırlık tedavisi öncesi çocuk sahibi olamayan çiftlerin eş zamanlı olarak uzman kontrollerinden geçmelerini gerektirir. Kadınlar kadın hastalıkları ve doğum uzmanları, erkekler ise üroloji ve androloji uzmanları tarafından değerlendirilmelidir.
Tüm bu değerlendirme dahilinde kadınlarda polikistik over sendromu, rahim anomalileri ve yumurtalık sorunları gibi hamilelik için engel teşkil eden sağlık problemleri olup olmadığı araştırılır.
Erkeklerde ise kan ve hormon tahlilleri yapılır, geçmiş yıllarda inmemiş testis gibi hastalıkların olup olmadığı yönündeki hastalık öyküleri alınır, fiziki muayeneye başvurulur, spermiyogram ve skrotal renkli doppler ultrasonografi sonuçlarına bakılır.
“Erkekte infertilite tanısı nasıl koyulur?” hakkında yazımın ilerleyen kısımlarında daha detaylı bilgi aktaracağım. Ancak belirtmek istediğim önemli bir konu daha var.
Kısırlık tedavisi hasta ve çift özelinde belirlenmelidir! Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin değerlendirilmesi sonrası aşılama tedavisi, mikroenjeksiyon ve tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme teknikleri ön plana çıkabilirken bazı çiftlere uygulanan tedavilerle doğal yollarla çocuk sahibi olunabilmektedir.
Üroloji ve androloji uzmanı olarak erkek kaynaklı infertilite konusunda en çok aldığım sorular ışığında bazı önemli bilgileri vermek istiyorum. İlk olarak “erkek kaynaklı kısırlık nedir?” sorusunun yanıtlarını paylaşacağım.
Erkek kaynaklı infertilite salt erkeğin kendisini etkileyen fizyolojik bir sorun değildir. Erkekleri de çiftleri de derinden etkileyebilir. Yetersizlik hissine neden olabilir, aile ilişkilerini bozabilir, çiftlerin iletişimini zedeleyerek ailevi problemlerle sonuçlanabilir. Kısırlık kadınlarda, erkeklerde ya da çiftlerin her ikisinde de ortaya çıkabilir. Önemli olan toplumsal olarak kısırlık kavramına yüklenen anlamın aşılması, kısırlığın tıbbi bir sorun olduğunun fark edilmesi ve tedavi seçeneklerine başvurulmasıdır.
“Tıbbi bir sorun” söylemimi açmak ve erkek kısırlığı tanımını yapmak istiyorum.
En genel şekilde erkeklerde kısırlık; erkek üreme sistemindeki bir sorun nedeniyle gebeliğin oluşmaması durumu olarak tanımlanabilir.
Erkek üreme sistemi oldukça kompleks bir yapıya sahiptir. Sperm kanallarındaki bir sorun da, hormon azlığı nedeniyle yeterince sperm üretilememesi de, varikosel gibi hastalıklar neticesinde sperm kalitesinin azalması da erkek kaynaklı infertilite ile sonuçlanabilir. Bu örnekleri çoğaltmamız mümkün.
Nedenleri oldukça çeşitli olabildiği için “erkeklerde infertilite sebepleri nelerdir?” konusunu açmak istiyorum.
İleri yönlü hareket edebilen, ideal şekle sahip, DNA’sı sağlıklı sperm üretiminin yapılması ve sağlıklı spermlerin vajina kanalına iletilmesi birçok farklı unsura bağlıdır. Yaşanabilecek bir sorun sperm üretimini etkileyebilir ya da spermin yumurtaya ulaşmasını engelleyebilir. Nitekim skrotum ısısının normal değerlerin üzerinde olması dahi, ki varikosel hastalığı bu duruma yaygın şekilde yol açan bir durumdur, erkeklerde kısırlık nedeni haline gelebilir. Erkeklerde en sık görülen kısırlık nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Sperm parametrelerinde değişime neden olan nedenleri sperm bozuklukları başlığında ele almıştım, varikosel hastalığına ayrıca değinmek istiyorum.
Tüm bu genel sınıflandırmaya ek olarak erken boşalma ve sertleşme problemi gibi cinsel işlev bozukluklarının, hormon dengesini bozan kronik stres maruziyetinin, uyuşturucu bağımlılığının, idrar deliği konumundaki anomalinin (hipospadias), testislere alınan travmaların, testis fonksiyonlarının zarar görmesine neden olan inmemiş testis gibi hastalık öyküsünün, geçirilen operasyonlar veya kazalar nedeniyle sperm kanallarının tıkanmasının da erkek infertilitesi nedenleri arasında yer alabileceği ifade edilebilir.
Nedenleri bu denli çeşitli olan kısırlık; erkekleri, daha doğru bir ifadeyle çiftleri etkileyen bir sağlık sorunudur. Kısırlığın bazı nedenleri bilinmez ancak bilinen bir neden teşhis edildiği takdirde doğru tedaviler sayesinde çiftler çocuk sahibi olma hayallerine ulaşabilirler. Bu nedenle teşhisin mutlak doğrulukla yapılması gerekir.
Erkeklerde kısırlık teşhisi, erkek kaynaklı infertilite tedavisi yönteminin doğru belirlenmesi ve tedaviye olumlu yanıt alınabilmesinin en temel aşamasıdır. Tanı kapsamında farklı yöntemlere başvurulabilir. Başvurulan tanı yöntemlerinin sonuçları farklılaşabileceği ve ileri tetkikleri gerektirebileceği için “erkeğin kısır olup olmadığı nasıl anlaşılır?” sorusu hasta özelinde şekillenecektir. Yine de genel bazı adımlardan bahsedebilirim.
Erkek kaynaklı infertilite teşhisi sürecinde üroloji ve androloji uzmanları hastaların yaşam tarzı, çocukluk döneminde geçirilen hastalıklar, kronik hastalıkların varlığı, kullanılan ilaçların olup olmadığı, cinsel ilişki sırasında fonksiyon sorunlarının yaşanıp yaşanmadığı gibi konularda bilgi alırlar. Daha sonra fiziksel muayeneye geçilir. Penis, testisler ve skrotum detaylı şekilde muayene edilir. Fiziksel muayene ile özellikle varikosel nedeniyle oluşması muhtemel erkek kısırlığı hakkında önemli bilgiler edinilebilir.
Semen analizi olarak da adlandırılan spermiyogram, sperm kalitesini belirleyen ve erkek kaynaklı kısırlık teşhisi kapsamında gerçekleştirilen ilk basamak testlerden biridir. 3-4 hafta arayla en az 2 ayrı spermiyogram testi yapılması verilerin doğruluğu adına oldukça önemlidir. Bu test ile birlikte sperm sayısı, sperm hareketliliği, spermlerin şeklinin nasıl olduğu gibi önemli veriler elde edilebilir.
Erkeklik hormonu, Foliküler Stimülan hormon (FSH), Luteinizan hormon (LH) ve Prolaktin gibi hormonlar erkek kısırlığı üzerinde etkilidir. Erkek kaynaklı infertilite tedavisi öncesinde kan ve hormon testlerinin yapılması gerekir.
Hormon testleri sonuçlarında sorun olmamasına rağmen, yapılan spermiyogram sonrası meni içerisinde canlı ya da cansız sperm hücresi bulunamaması ya da sperm sayısının az olduğunun tespit edilmesi halinde testislerin her ikisinden biyopsi ile örnek alınması gerekebilir. Böylece sperm üretiminin normal olup olmadığı yönünde bilgi edinilebilir.
Spermler testislerde üretilir. Bu nedenle infertilite teşhisi sırasında testis hastalıklarının varlığını araştırmak için skrotal renkli doppler ultrasonografi çekilmesi gerekebilir. Skrotal renkli doppler ultrason ile testis ve çevresindeki dokularda anomali olup olmadığı anlaşılabilir. Bu görüntüleme yöntemi sayesinde varikosel hastalığı da teşhis edilebilir.
Erkek kaynaklı kısırlık teşhisi kapsamında yapılan tüm bu testler ve değerlendirmeler tedavi sürecinde çok önemli veriler sunar. Fakat tedavi alternatifleri belirlenirken bu verilerin çiftlerin yaşı, genel sağlık durumları ve beklentileri doğrultusunda değerlendirilmesi önemlidir. Peki erkek kaynaklı kısırlık nasıl tedavi edilir?
Bu soruya kesin bir yanıt verebilmem mümkün değil. Çünkü erkek kaynaklı infertilite tedavisi altta yatan sorun doğrultusunda ve çiftlere özel faktörler neticesinde planlanıyor.
Bu kapsamda hastaların yaşam tarzı değişikliği yapmaları önerilebiliyor. Sigara ve alkol kullanımın bırakılması, sağlıklı beslenme ve egzersiz alışkanlığının kazanılması, fazla kilo sorunu varsa kilo kontrolünün sağlanması gibi değişimlerle sperm kalitesi yükseltilebiliyor.
Diğer bir tedavi yöntemi ise medikal tedavi. Sperm kalitesinin artırılması, hormon dengesinin sağlanması gibi amaçlarla hastaların ilaç kullanımına başlaması gerekli olabiliyor.
Sperm kanallarındaki tıkanıklıkların giderilmesi, geriye boşalma tedavisi yapılması ya da testislerden sperm toplanması için cerrahi seçenekler de gündeme gelebiliyor.
Kimi zaman infertilite, sertleşme problemi veya ilerlemiş penis eğriliği nedeniyle cinsel ilişkinin fiziksel olarak imkansız hale gelmesinin bir sonucu olarak da karşımıza çıkabiliyor. Bu durumda sertleşme problemi veya penisteki şekil bozukluklarının da ayrıca tedavi edilmesi gerekiyor.
Erkek kaynaklı kısırlığın nedeni varikosel hastalığı ise mikrocerrahi varikoselektomi cerrahisi ile çok başarılı bir şekilde tedavi edilebiliyor.
AndroKLİNİK bünyesinde varikosel kaynaklı erkek kaynaklı infertilite tedavisi MİKROCERRAHİ VARİKOSEL AMELİYATI ile yapılmaktadır. Geleneksel yönteme kıyasla yüksek başarı sunan mikrocerrahi sayesinde testiste hali hazırda varisleşmiş toplardamarların yanı sıra varisleşme ihtimali olan toplardamarlar da kapatılabiliyor. Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri gerçekleştirildiği, ameliyat sonrası önerilen vitamin ve mineral takviyeleri düzenli kullanıldığı takdirde hastalarımın sperm değerlerinde, doğal yolla çocuk sahibi olabilecek düzeyde iyileşme elde edilebiliyor.
Çınarlı Mahallesi, Ankara Caddesi, Mistral Ofis Kulesi, No:15, Kat:37, Konak/İZMİR
